clan names 💙 clan history 💯

izithakazelo

Day: 23 July 2018 Page 1 of 4

Iziduko zakwaNtu

Iziduko

AmaXhosa – Omthonyama

  • AmaTshawe – Mdange, Tshiwo, Nkosi Yamntu, Ngcwangu
  • AmaKhwemte – Dabane, Gqabaza, Sgadi, Mekhi, Ntswentswe, Fulashe, Nojaholo, Ncibane, Qhanqolo, Ntlokwenyathi, Ngququ, venge.
  • AmaNkabane –  Majeke, Mayeye, Mthiwembotyi, Noqazo, Ndluntsha, Ntleki
  • AmaJwarha – Mtika, Mazaleni, Jotela, Khatiti, Mnangwe, Mayarha, Mbelu, Ndabase, Bantw’abahle noba bapheth’ izikhali,
  • AmaKwayi –  Ngconde, Togu, Ubulawi, Ngcond’oneentshaba
  • AmaCirha – ooNcibane, Khawuta, Nojaholo, Mhlantla, Nyembezana, Mhlathendlovu, uDlakalashe, Ntswentswe, Qhanqolo, Ntlokwenyani, Sihlobo SikaPhalo, Hloml’iphuthi lidala linempondo, MGcaleka
  • Krila – Mbamba, Thangana, Bodlinja, Mbamba, Krila, Rhaso, Mbombo, Gcaleka, Nkomo zibomvu namathol’azo, Nqele, Bhurhu, Mayisithe, Nomazele,  Gobingca, bhukuxa umthondo uwujongise emntwini
  • Qocwa – Zikhali Mazembe, Jojo, Tiyeka, Butsolo Beentonga, Mbizana, Mabombo
  • ama Mpandla – Mbona, Khawuta, Tshayingwe, Tiye, Khiphe, Mandlana, Tukude, Tyede. amaMpandla asuka kuCentane, akhona nase Xesi, eDikeni, eBhofolo, eDutywa, Cofimvaba naku Gatyane.
  • Mtakwenda – Leta, Libele, Tyebelendle, Ngcwadi, Kwangeshe, Mentuko, Mboyi, Solizembe
  • Mboyi – Maleta, Khwangeshe, Mboyi, Swelezembe, Mentuka, Ndesane, Ngwayibanjwa
  • Thangana – Krila, Mtengwana, Rhaso, M’bamba, Bodlinja, Gobingca
  • Nzotho – ooNyelenzi, ooMaphango, ooMagatyana, ooGxugxa, oo Nabelemntwini, ooWele
  • Tyani – Mdumo, Noqobo, Manci, Gabela, Nontshatsha, amaZotsho amahle nenkomo zawo

AbaThembu

  • Madiba – Dlomo, Madiba, Yem-Yem, Vela bambhentsele, Sophitsho, Ngqolomsila, Tubhana, Qhumpase, Ntande, MThembu, Ncikoza, Mtshikilana, Malangana, Bhomoyi.
  • AmaNtande – Dlomo, Sopitsho, Ngqolomsila, Zondwa ziintshaba
  • mQithi – Ndinga, Nkomo ayizali izala ngokuzaliswa, uRhadu, uNomsobodwana, uSopitsho uNgqolomsila uYemyem uVela bembhentsele, Zondwa, MThembu)
  • Ndungwana – u Bhejula uDiya uMaqath’ alukhuni, uVelabembhentsele, uHala, ooNtsundu, Bhomoyi Zondwa zintshaba zingazumenzanto, ooSophitsho, Yem-Yem, uMThembukazi
  • amaNgxongo – ooNtsundu, bhomoyi zondwa zintshaba, osophitsho.
  • AmaGcina – Xhamela, Helushe, Ncancashe, Magwebulikhula, Malambedlile, Nokwindla, Thyopho ka Phato owathyaphakela eXonxa , Gabul’ ikhula, Malamb’ayendle aty’ igusha athi ziz’ duli zethafa, Nxego, Butsolo beentonga, Dlelanga, Ntlonipho (Bahamba bepheth’isali – ihashe bakulifuman’emlungwini, izinto zabantu abazibi koko bayazigcini, bathi iigusha ziziduli zentaba)
  • Qhudeni – UMthembu, uThukela, uQhudeni, uMkhubukeni, uGoza, uMpafane, uMthembu obhuzuzu, odla amathibane az ‘indlala iwile.
  • Maya – oMaya, oYem Yem oSophitsho, oMagwa, oNgqolomsila, oBhomoyi
  • Mpangela -Mvinjwa, Rhoshana, Ndlazi, Dlomo, Sibetho, Magwala, Gwadzi elisilika bubuhle.
  • Mpemvu – Jali, Gongqo, Manqilo, Mvetshane, nomlomo, utik’ay’vumani nepokotho, uNgqawa, umpund’z’tofotofo, umgqub’ aw’pheli kuphel’ iinkomo zodwa, uJuda, uNtlotshane, Bumela, uNgciva
  • Ndala – Ndala ka Momamana, uMncotshe, Msunu Sdumbu, Thole, Ngxunga Smukumuku, Ndithinina )
  • AmaQoma – ooSigqo, Nyohela, Ngubengcuka
  • AmaNdlane – Mdlane – Tutuse, Nomdimba, Hala, Sophitsho, Yem-Yem, Ngqolomsila, Vela bambhentsele, ntlokwanebanzana
  • Zima – Ceduma, Sopitsho, Bhomoyi, Vela bembhentsele.
  • AmaTshatshu – Tubhane, Ngcombolo, Qhumpasi, Mawuse, oonkanda zibomvu
.  Angenyuka ke umntu ezintyontyela de ayokuma ku Thembu. Kodwa ke akholisa ngokuphela nganeno koDlomo. AmaTshatshu ngabaThembu baphuma kulandlu kaBhomoyi.
    Aphuma kukunene kukakumkani uDlomo apha azele khona uMawuse. Isizukulwana sikaMawuse uMvangxeni waya wabizwa ngokuba ngu “Tshatshu olithafa”, kususela kwindlela awayesilwa ngayo ezimfazweni. Inzala yakhe ke yabizwa amaTshatshu.

AmaBomvana

  • Gebe (Mgebe/ Hegebe) – Hegeba, Mthembu, Mduduma, Ndala, Ngubengcuka, Ngaleka, Mdiya, Holomisa, Ngwityi, Mkhasela, Bazindlovu.
  • Tshezi – Fakade, Saliwa, Jalamba, Skhabela, Cetshane, Mqal’ ongangenduku, Njilo-njilo kuya ngaselwandle, uKhayi, uGagashe into ka Ganya, uNdela, uNeneza, iNkonjane emnyama ebhab’ emafini, iinzwana zakwaBomvana, iinto ezinomkhitha kodwa zimithond’wemide, iNyoka emnyama ecanda isiziba, uMkhonto, uMalala nentombi ivuke ithi bhuti ndizeke noba kungeshumi leesheleni, inkosi ezingazange zibutheng’ubokhosi. Zinto ezityafileyo ingathi zidla umcuku.
  • Gqwarhu – omhlophe, Khawu, Ntenge, Mtabasa ka Dingana, Jalamba
  • Bhedla – MNqabe, Mpulane, Mtshoni, Khanju, Mnqabe, Sihlahla sesisundu esithi sigawulwa nje sibe sihluma. Ubhangisa abelungu ngentololwane

EzamaGqunukwebe

  • AmaGiqwa –  Mvamba, Jingqi, Jikijwa
  • OoSithathu – MaNdebe, Khophoyi, Chisana, Hase, iinkomo ezimbovu, OoMfene, Hlathi, Lisa, Jambase, Sanzanza, Canzi, Buswayo, Zangomva eliweni, Msuthu.
  • AmaNqarhwane –  Ziduli, Hintsabe
  • AmaSukwini –  Dibashe, Lawu, ooNjez’bomvu, utiki ayivumani nepokotho, umnqayi linqindi, imvaba yiketile
  • Tshonyane, Chungwa, Dikiza, Sawu, Tota, Simke, Khwane, Hani, Zulu, Mthuzimele,  Gqunukhwebe, Nkomo z’bomvu .
  • Cethe – Chizama, Mlanjana, Bhurhuma, Ncenceza, Mbambo zinomongo, yint’ety’inyama ekrwada, uHani, malahl’aluthuthu ayatshisa wawanyathela ungafa
  • Gqunu
  • amaGqwashu

AbeSuthu

  • AmaNgqosini –  Gaba, Mjobi, Thithiba, Cihoshe, Nozinga, Mntu womlambo, Thikoloshe, Ndoko, Mbokodw’emnyama Kahili, Lalashe, Mshweshwe, Msuthu (Ibali liqala eNtsoanatsatsi ngakumlambo iLigwa apho iKumkani yaBafokeng yafikela khona yatshata inzwakazi yesizwe sabaThwa (!Korana)/ Boroa. Oonyana beKumkani yaBafokeng kuthiwa yayingu Mmutle kunye no Motjope. Yathi yakusweleka iKumkani abantu bayo bangafuni ukuba bakhokhelwe nga “Boroanyana”
 Iqela elithile laphuma likhokelwa ngu Mmutle lingumxube wabeSuthu kunye nabaThwa, !Korana. Wasuka ke apho e Ntsoanatsatsi ekhokela esi sizwe. uMmutle uzele uGaba. isizwe sakhe sabizwa ngotata wakhe kwathiwa ngamaMmutle, gama elo elatshintsha kwathiwa ngamaVundle. uGaba wayakungena phantsi kwamaXhosa
 AmaXhosa aye axakwa sesi sizwe ababuza ukuba Ngqo-sini? (Niloluphi uhlanga)
(Ngqo=Exactly, Siyini/Niyintoni=What kind of people are you?). uGaba njengamntu owayezelwe ngabaThwa, unintsi lwabantu bakhe yayingabaThwa, esaziwa ngokuba ngu (/Ihoshe Gaboa)
  • AmaMfene – Hlathi, Lisa, Jambase, Sanzanza, Canzi, Zangomva eliweni, Msuthu, Ntsilane.
  • AmaVundle – UVundle, uBhayi kaKhetshe, Inyok’emnyama eyacandisiziba, uMevamhlophe aseCamsholo; uGwaca, uMsuthu.
  • Mvulane – Mvulane, Msuthu, Ncilashe, Gwadela, Papashe, Mev’ amhlophe, Camsholo. Zinja zizelana ngemiva ngokunge ziyaxabana, kanti zigil’ imikhuba
.
    (Zinintsi ke izindlu zamaMvulane.Enye yazo iqhubeka ithi: Sizila, Gcobani, Wapenga, Ngcuthushe, Nontshuntshe, Wolela, Khaba lasemzini, Sbhuxa, wayipan’ inkom’ iqhwesha, abantu bakuloXhagalithwele.)
  • Mkhumbeni – Bhayi, Khetshe, Vundle, Ncilashe, Inyok’emnyama ecandiziziba, uGwaca, uMevamhlophe, uCamsholo, uNomtshoni, umthokrakra ongatyiwa nazibhokhwe, uZawukana, uMsuthu..
  • Maduna – Nokhala, Msuthu, Gubevu, Jiyane, Mpungushe, Mandl’amakhulu, Nozikadala, Sjekulana, salakumlandela, uMsuthu.Nkabinde, Sivunguvung’ esawis’ indoda emahlangeni, imamba kandidini ngoba ngimesabile, uNokhala owawela ngempalazo eyaphalazwa ngamadoda, Maduna omuhle ngekhala lakhe, isilo esinamadevu emlonyeni, Ngaculende emabalabala njenge ngwe, iinkomo ezingqukuva azibuyi emzini xa bekulotyolwe ngazo, Ngubengcuka, Tiba,  Mvelase, Salathiso, Novikothek’ukuthetha, Mlamb’unqolintaba, UMaduna owaqengqeleka kwiintaba zoLundi wawela umlambo Ithukela ebhinqe izikhakha. Madun’edakeniiii!!!! Malobola ngez’ngadane osaba ezine’mpondo zahlaba abakhwekazi. Laduma izulu uMagqakaza ubengasekho ekhaya!!!
  • Gambu – Memela, Msuthu Nontuli, Ngwekazi
  • Ndzaba – Msuthu, Bhili, Mancoba, Gase, Mwelase, into ezehla ezintabeni/ezinkahlambeni zishubele ngenqatha lehashe

  • AmaNtshilibe – Bhanqo ka Nondize, Bobese, Ncangase, Schotho, Candela, Langa, Msuthu, Rarhali, Mntshilibe, Mdumane, NkomoZibomvu “inkomo zimangele azifun ungena ebuhlanti” Tshintsha, NcaNdane, uMatse
 Aphuma kwisizwe samaSuthu ekuthiwa ngabaKwena. AmaNtshilibe aqala abusa kumaMpondo asuka emka apho aya emaXhoseni.

EzamaMpondo 

  • OoNyawuza – Faku ofakayo, ungathi uyifakile kanti uyikade eboyeni, Yindlana, Dakhile, Thahla,  Ndayeni, Mpondo, Hlamba ngobubend’amanz’ekhona
  • AmaNtlane –  Mfusana, Ndendela, Gxididi
  • AmaZangwa – Khwalo, Mlanjana, Ncuthu, Sohobese, ooNkuma
  • Khwalo – Mzangwa, Ncuthu, Mzangwa, Mlanjana, Mpondozephela, Ungqoqwana, Sohobese.
  • Khwetshube
  • Tshomane
  • Khiwa – Qwebeda, Khonjwayo,Ngcekula, Ndzondela, Hlaka, Ngetu, Phoswa, Silwanyana, Makalanyana, Sikhehlana
  • Machi – uNomfe ayigotywa; igotywa ngethokazi. Ugeza ngobisi xa abanye begeza ngamanzi
  • Ncalamba – uMajika umfazi obele linye, uTshambula
  • Silangwe – Ndukuda Ntobela Mbhabhama Sothongothi Siwisa Mabelekwa nge tawuli Zotsho Mlawu Chutshela isiHlobo semamba
  • Ngcikwa – Mcobothi, Mgogela, Malandelwa yintombi ithi ndizeke, Sgwamp’esmanywampu-nywampu sayizolo, oonomaling’egogoloza, mabhincel’emvakwecango, ooded’inkom’isele
  • Khonjwayo – uChithwayo uzala uKhonjwayo, uKhonjwayo azale uKhiwa, uKhiwa uzele uNgcekula(Inkosi eyayiphethe ngexesha lakudala ihlonitshiwe)uNgcekula uzele uNdzondela kwindlu yake enkulu(Great House) ,noNtsikinyani ekunene(Right House).UNdzondela wazala uHlaka, uHlaka wazala uNgetu, uNgetu wazala uPhoswa, uPhoswa wazala uSilwanyana, uSilwanyana wazala uMakalanyana, uMakalanyana wazala uSikhehlana, uSikhehlana yena uzala uTatana. Ngoku singena kwinzala yendlu yasekunene kaNgcekula, uNtsikinyana uzele uMakhanda, uMakhanda wazala uNogemane kwiGreat House, kwiRight house wazala uThungana. Masiqale kwindlu enkulu, uNogemane uzele uGwadiso(Dumile), uGwadiso wazala uGodloza, uGodloza yena wazala uNtenteni, uNtenteni wazala uGobizithwana(uZwelidumile) waza ke yena uGobizithwana wazala uDumisani inkosi enkulu ephethe isizwe samaKhonjwayo ngoku. Kanti ke uThungana yena wobunene buka Makhanda uzele uSithelo, uSithelo wazala uPhonyela, uPhonyela wazala uMakhizinyani, uMakhizinyani yena wazala uHlathikhulu, uHlathikhulu yena uzala uThulani.

EzamaMpondomise

  • Jola – Mphankomo, Jolinkomo, Phahlo, Qengeba, Mthwakazi, Sabe, Ndleb’endlovu, Mzi welanga. Somarhwarhwa, Ngwanya, Somadolo, Zwelibanzi, Marholisa, Nomakhala, Njuza, Sthukuthezi, sithandwa mhla kukubi, hoshode, hakaha, mfaz’ obele ‘nye omabele made, oncancisa naphesheya komlambo. Yeyesa, Chirwa, Lembethe, Mgema, Mfaz’obelelide, Gcuma, Ndzabela, Thole lenkwakha, Isibhekubhu esibhebhesha sakulo Yokazi. EsiMpondo zisibhebhelele Ngubholokodl’uphila kuzenzela Mayaba, Ngubo ayinxitywa, Mbarha, Bhukhana, Hobo, Zwelibanzi, Zanemvula, Vambane, Ithole lomthwakazi, Mqeke, thayithayi kade bemthibela, mpumlo engqongqosholo njengengulube, ubholokodlela kuphila kuzenzela
  • Debeza – OoJebe, Nonyanya, Nongoqo, Mbeka, Ntshiyini Bathi uqumbile, Khonkcoshe Mbokodo engava mkwetsho, Xwebisa, Nomanjiya, Mgod’ongeva mkhwitsho, Shleka nanja, Longw’elingacholwa nangabafazi. (ubuKumkani bamaMpondomise bulapha, kummandla wase Tsolo, Qumbu & Mthatha)
  • AmaMpinga –  Senzwa, Mawawa, Wawuzile, Mbhala ka Nqoshe, Ntoyomntwana ingaphuma uboya ilingene abadala, ingaxhonywa exhantini seyiyeyezinja (ooMpinga ngamaMpondomise. AmaMpondondise sisizwe esisuka kuMpondomise, iwele lika Mpondo, uXesibe eyimfusi
 Bobathathu bezalwa ngu Njanya unyana ka Sibiside . UMpondomise uzele uNtose inkulu yakhe, uNtose wazeka amakhosikazi amathathu. Eyokuqala inkosikazi kaNtose yazala uCwera, eyesibini yazala uMpinga, eyesithathu, uNdlunkulu wazala uNgcwina, wayiNkosi uNgcwina. UMpinga lo wazala amawele uMawawa (elidala) kunye noPhahla (elincinci), uMbhusha eyimfusi. UMawawa wazala uSenzwa. uSenzwa wazala uNtomntwana, uNqoshe, uSineka kunye no Debeza, uNqoshe wazala uMbhala.)
  • AmaMpehle – Vengwa, Dikana, Cabashe, Nohushe
  • Skhomo – Umntu womlambo, Tshangisa, Mhlatyana, Rhudulu, uNxub’ongafiyo ofa ngokuvuthelwa, Mngwevu, Jola, Manz’amnyama, Qengebe, Mhaga, Oshode, uNjanye, uNcuku, Zitha, Ngcengane, Bodlinyama, Nonkasa, Ufak’inyama emlanjeni iphum’ivuthiwe, uWashota, intonga yokugqugqisa amankazana phezu komlanjana. Njuza, Nabela Mntwini, Gaduka, Mduma, Zulu khaya labangcwele, Mngwevu, Mpondomise, Ath’amanyamadoda ebal’inkomo abe yena ebal’inkwenkwezi. Isilo somlambo apho zihlelikhona ingwevu zethu ziphulula uswazi lokuqeqesha oomakoti zibafundisa ukuhlonipha ikhaya. Omathandwa mhla kukubi, Hlakanakwena!
  • Gxarha -Cwerha, Vambane, Mahlahla, Mlawu, Potwana
  • AmaNgxabane – Mdatshi, Rhibela, Ncokazi, Meyiwa, Bhodi, Bhabhanomhlehlo, Tyotshana, uSibalankwenkwezi – abany’ abantu bebal’ iinkomo nje, amathol’ omThwakazi, ooNtam’ inemida njengenkunzi, amaMpondomis’ omthonyama nozwane, iziziba zeTsitsa zingenwa ngugqoloma weTsitsa neChulunca kuphela, ooMbambo ezakheke njengezentaka, ooBhenc’ akanantongo, ooSidulana eselubhelu sethafa, ooNonto yenja yinkongolo, beyidla beyithufela!
  • OoNgcitshana – Mbulelwa, Nomkhanzi, Rhonqa, amaQam ooTshemntu
  • OoNxotha
  • AmaQadi – Dosini, Mqadi, Ngqwili, Nondlobe, Ngcwina, Ngwenya
  • OoGcanga
  • OoDosini
  • Nxuba – Mduma, Rhudulu, Mngcengane
  • AmaNgwevu – ooTshangisa, ooSkoma, ooZulu, Oo Mhlatyana, ooRhudulu
  • OoQhinebe – Gqugqugqu, Zithonga-zithathu, Haha, Njemnyama, Nondela, Phazima, Mpondomise, Mlunjwa, Phalela, Mkhomanzi, Duka namahlathi, Umth’ omde owavelela eHoyita!
  • OoMhaga – (noSabe, Amawel’ukuzana, uQwetha noGqubushe)
  • OoMabhengu
  • OoMnjuza
  • OoBhukwana – ooMbara, Mtshobo, Phaphulengonyama, Into ezingaphathwa mntu ngoba zizinkosi ngokwazo
  • OoZongozi – ooSenzela ooPhondo liyagexeza (bazalwa nguNtose kaCirha ikumkani yamaMpondomise, hayi lo wamaXhosa)
  • OoNdobe
  • OoFola
  • OoNxasana – NguSikonza, uNxasana, uTotoba, uDunjane, uMalilelwaziintombi zithi ndizeke, adinamama andinatata, uBhili, uMagazo, uLunguza, gastyeketye umbona obomvu othandwa ngabantwana
  • OoNqana
  • OoDedeza
  • OoKrancolo – Mgema, Msiza, Malamba, Mbuyeni owasela amanzi oMtata, Mbuyeni owadla uMtata, Nombiza ndophule naba abantu besiza, Nombiza ndophule undithathe undibek’ entla undive apho ndimnandikhona. Nyathi, Nonkobe ndophule, Mlanjana, Thole Lomthwakazi.
  • Magoba – ooNziphazi,
  • Mpehle
  • Skhoji – (Inzala ka William Saunders wase Scotland)
  • AmaNdila – Ndila , Nyezile, Qangaza kawongqili, Ndlwan’inisematyeni,  Ndulin’ophezulu,Mndini, Fulela kunetha,Tshunguza, Cekwana,Gadluma, Tshutsha, Simnde, Mtshakazi, Phaphu lengonyama, Jamel’ijekeja, Msili kaNonceba, Roqolombashe, Nomatsinyane, Nomathebe, Mpondomise.
  • Tayi – Senzwa, Mawawa, Wawuzile, Bholokoqoshe, Ntoyomntwana ingaphuma uboya ilingene abadala, ingaxhonywa exhantini seyiyeyezinja (ooMpinga ngamaMpondomise uMpinga uzalwa nguNtose)

AmaMfengu (AmaMfengu ayisosizwe. Eli ligama abantu ababebaleka iimfazwe zeMfecane (1800s) ababebizwa ngayo
 Kuba kusithiwa baMfenguzile, babhacile, babalekile, bayishiya imizi yabo bazokwakha kwiMpuma Koloni aquka iqela elithile kumaHlubi, amaBhele, amaZizi, amaNgwane, etc. Bathi xa befika kwelamaXhosa bathi “simfenguzile, sibaleka iimfazwe zemfecane, sicela umhlaba”)

  • Maduna – Gubevu, Nokhala
  • Nkomo – Mntungwa, Khumalo, Mdletye, Sichaba, Dubandlela, Noyila, Mpondozephela
  • Nkwali (Mfengu/Hlubi) – Bhukula, Mkhwanazi, Nkwali ye Nkosi, uMagcoba, ULusu lwengwe nengwekazi, umabuzubuzwane, inkonjane emnyama ebhabhela phezulu
  • Tolo – Dlangamandla, Zulu, Mchenge, MaBhanekazi, Nongwandla, Ngwenyankomo, Masali, Mfingo, Amajubantlantsi, Vumba lempongo liyanuka, Nozinja Ziyakhonkotha kuba zithi: Hawu! Hawu! Hawu! Xa zibon’ umnt’ ozayo, Nozinja ziyaqhingana kanti zenz’ umntwana, Umlamb’ awuwelwa uwelwa ziinkonjane kuphela zona zimaphiko made, Nkomo zikaGaxaza, Oonkuni azothiwa kuba zithezwe yinkosazana, Bona babasa amadaka eenkomo zabo, Izinto ezifuye inkomo zafuya negusha nehashe.
  • Dlamini (Zizi) – Zizi, Jama kaSjadu, Mabetshe, Bhanise, Ngxib’inoboya, Fakade, khatsini, mtikitiki, nomana ndab’azithethwa intsuku ngentsuku,bhengu, nonyathi
  • Shweme – Limakhwe, Gqagqane, Gusha, Zilamkhonto, Nolundi, Malilelwa Zintombi zisithi Buti ndizeke, Bhamla, Songololo, Gabuza, Maqumba kuze kuse maxa enomsindo, Mangango Phululwa, Bhamla, Untaba
  • Ndlangisa – Thole, Gqagqane, Mcaca, Buzini, Welane, Ndlangisa, Nkonjane, Mfingo, Thombeni, Mzimshe, Lwandl aluwelwa, luwelwa ziNkonjane zona ma phiko made, uMpundeshe, uKhweleta, uDuma
  • Jama – Sijadu, Fakade, Njokweni, Ngxilinoboya, Dlamini, Zizi
  • Miya – Gcwanini, Mja, Sibewu, Sijekula, Salakulandelwa, Mancoba, Bhinqel’ ohlanzeni, Ngqongqothwane, Vezi, Ngoma, Rhengqwa
  • Khumalo – Mntungwa, Okhatshwe ngezind’izinyawo, Nangezimfushanyana, UMkhatshwa wawoZimangele, Mbulaz’omnyama, Abathi bedl’umuntu, Bebe bemyenga ngendaba. Abadl’izimf’ezimbili, Ikhambi laphuma lilinye. Lobengula kaMzilikazi, UMzilikazi kaMashobana, Shobana noGasa kaZikode, Zikode kaMkhatshwa. Mabaso owabas’entabeni, Kwadliwa ilanga lishona Bantungw’abancwaba! Zindlovu ezibantu, Zindlovu ezimacocombela. Nina bakwaMawela, Owawel’iZambezi ngezikhali. Nina bakaNkomo zavul’inqaba. Zavul’inqaba ngezimpondo, KwelaseNgome. UNkone evele ngobus’ emdibini, Nina enal’ukudl’umlenze KwaBulawayo! Mantungwa aluhlaza! Mantungw’amahle! Bantwana benkosi, Nina bakwaNtokela! Inkubele abayihlabe ngamanxeba, Abamkhule ngezinyawo ezimfushanyana, Nezimaqhukulwana. Inyang’ abathe beth’ ifil’uZulu, Kanti isiyetheswe, Yetheswe ngoNyakana ka Mpeyana. UBando abalubande balushiy’ uZulu. UNyama yentini yawo Zimangele. UNkomo zavul’inqaba ngezimpondo, Ngoba zavul’iNgome zahamba. UNtshwintshwintshwi kaNoyanda noNdaba. Ndabezitha! Mdletye, Sichaba, Dubandlela, Noyila, Mpondozephela
  • Nozulu, Thukela, Mchumane, Mbanguba, Kheswa, Mpangazitha, Macocobela yena onempundu ezincinci ezifuna uncanyiswa, Qhudeni, Mwelase, Mathibane, Ngoza, Sonyangashe, Makhonz’ egoduka, Mfazi uncancisa usana ngebele elinye, Thukela umlambo ongawelwayo uwelwa ziinkonjane zodwa, zona zidlisela ngamaphiko
  • Ndlela -Matyeni, Nongobe, isilila gazi njengoba abanye belila iinyembezi, bakhama indoba yanyela emphandeni, amaNala amnandi njengebele likabelenyane, bhekuza enkundleni kwadadeboyise umNtambose
  • AmaBhele – (asuka kwintaba yeLenge, baqhekeke kathathu kuMaliwa, Donga nakuSiphahla-phahla,uDonga noSiphahla-phahla bangenela kumaZulu babangabakwaNtuli,uMaliwa weza kwaGcaleka,uMabandla wehlela kwaGcaleka,uMabandla waya kwaRharhabe,Bhunta uGatsheni/Gatyeni uzalwa nguNdlovu kaMasoka(Masombuka))
  • Gatyeni – Mamali,ndondela,nkomo zibomvu,nywabe, indoda uyivumi nepokoto, ocubungu)
  • Ndlovu – Gatsheni, Boya beNyathi, Obusonga busombuluka, Mpongo ka Zingelwayo, Nina bakwa Ndlovu zidl’ekhaya ngokweswela abelusi, Zabe seziluswa yintombi uDemazane, Nina baka Demaza, Nina bakaKhumbulamagwala Nina bakwasihlangu sihle, Mthiyane! Ngokuthiya amadoda emazibukweni, Mdubusi! (Abakwa Ndlovu oGatsheni bangabe Nguni:
    U-Gatsheni wazala u Lamula,
    U-Lamula wazala u Zingelwayo,
    U-Zingelwayo wazala uMpongo,
    U-Mpongo wazala uNgema,
    U-Ngema wazala uMdingi)ooNdlovu banintsi, kukho ooNdlovu (Gatsheni) abangamaNguni, ooNdlovu (Gabula) abangamaKalanga, ooNdlovu (Mthombeni) abangamaNguni kunye nabanye ooNdlovu
  • Ndlovu – Malunga, Gengezi, Ndlovu zidlekhaya ngenxayoswela umalusi
  • Skhosana – Skhosana, Novaphi, Mntungwa, Ntuthwana, msikamhlanga, uNtuthu uyeaqhuma zonke izizwe zabikelana zathi ngabakwaSkhosana.
  • Tenza
  • Xolo – Dunywa, Nzimakhwe, Thuse, Ntshuntshe,  Manci, Zotsho
  • Yirha – Sampu, Ziyeka, Mzondi, Thambo lenyoka elingahlabi mntu, lihlaba elimzondayo, thyopo ka Phato awatyaphakela eXonxa, gabul’ikhula, Malamb’ayendle, aty’igusha athi ziz’duli zethafa, mahamba ephethe isali athi ihashi uyakulifumana emlungwini, Gcina, izinto zabantu abazibi koko bayazigcina
  • Zulu – Ntombela, Mahlahlula emaduneni, Tshaka

AmaHlubi

Hlubi, Bhungane, Bhungane kaNsele, Zikode!Bhungane wenza ngakuningi, Makhulukhulu, Umkhulu Nkulunkulu kodwa awunganga Bhungane, UNkulunkulu uziqu zintathu, kodwa uBhungane uziqu zingamakhulukhulu, Mthimkhulu, Mashiya amahle, amade anjenge nyamazane, Mafuz’ afulele njengelifu lemvula, mashubel’esavela. S’goloza esimehlo abomvu esibheka umuntu kubengathi siyamujamela, Ndlubu ezamila ebubini bamadoda, Ndlubu ezamila emthondweni (kwasothondose)
Nina enindlebe zikhanya iLanga, Nina enindlebe zinhle zombili, Nina bosiba olude olungakhothami ndlwaneni kodwa kwezinde luyakhothama, Nina omagawula imithi emincane emikhulu ivele iziwele
Mahlubi amahle,  MaNgelengele amahle, Nina maHlubi anzipho zimnyama ngokuqhwayana
Mashwabade owashwabadela inkomo kanye nezimpondo zayo

    • Rhadebe – Bhungane, Mthimkhulu, Ndlebentle’zombini, Makhulukhulu, Mafuz’ afulele njengelifu lemvula, Mashwabada owashwabadel’ inkomo nempondo zayo, Mbucwa, Zikode, Sbhushwana, Ngelengele.
    • Dontsa – oNoDlidlu, oNoDlabathi, oSwahla, oMntungwa uNdukuMkhonto, uShembe, bath’ uDontsa akananyongo kant’ abay’bon’ uba igqunywe ngesbhadlalala so mhlehlo
    • Nkwali (Mfengu/Hlubi) – Bhukula, Mkhwanazi, Nkwali ye Nkosi, Enyon’ engadliwa ngabafokazana idliwa ngamakhosi. Buz’ elikhul’ elagedl’ umhlanga, Kwavel’ amaBuz’ abuzwana. NgabakwaNongubo-ntloko. Abanye bazitetil’ abanye bazithwele. Inkwali yintak’ engcondo zibomvu Edla ikhethe lomfula (Nkwali uzala u Maphela no Mlabatheki , uMlabatheki azale u Bhukula)
    • Kheswa – noZulu, Mpafane, Mchumane, Mpangazitha, Macocobela, Mbanguba, Thukela
    • Mbanjwa –  Gebane, Mpethwana, Mavuso
    • Ngcoza – Bhungane, Mthimkhulu, Ndlebentle’zombini, Makhulukhulu, Mafuz’ afulele njengelifu lemvula, Mashwabada owashwabadel’ inkomo nempondo zayo, Mbucwa, Zikode
    • Nala – Ndokose Mpembe noNgquma
    • AmaNkala, oVumisa, oMphandana, oMnabise, oThiyane, aMangelengele

 

  • Nozulu, Thukela, Mchumane, Mbanguba, Kheswa, Mpangazitha, Macocobela yena onempundu ezincinci ezifuna uncanyiswa, Qhudeni, Mwelase, Mathibane, Ngoza, Sonyangashe, Makhonz’ egoduka, Mfazi uncancisa usana ngebele elinye, Thukela umlambo ongawelwayo uwelwa ziinkonjane zodwa, zona zidlisela ngamaphiko

 

AmaBhaca

  • Zulu – OoZulu, Khalimeshe, Nofisa ongafi, ofa ngamaloyo. Mageba Ndabezitha ,  ooNombuso ooVebi ooWabane. Mafula ngesibumbu ngexa yokuswela ingobozi, Notibunwana etincane ngokwuswela tona, onato ufute kulo nyoko, Thole leSilo ngoba yiSilo ngokwaso

  • Wushe – ooMjoli, Phathwa, Qubulashe, Mthsi owathsi ukuwa wabhekisa amasebe eThukela, Nonkasa, Mbedu, omaphungel’ esosini amakomitshi ekhona, masindza ngonwalu itizwana tisindza ngobulongwe, Godongwana kaMjoli ka Bekwa kaWushe ka Lufulwenja kaMageba.
  • Mjoli – Qubulashe, Indlu kaSondzaba, Hlathi, Nonina, Mswanzeli, Nokholwa wokwakhe, Wabane, Maqholo, Mthi owathi ukuwa wabekisa amasebe eThukela, Nyawo, Danisa, Ntundzela, uMalandelwa zintombi zithi ndizeke, Babalo, mzimvubu, Izotshw’elihle, Uphika-nelanga, uNoma-ndzondzo, uMshwawu, uDlilanga, oBuso bumnyama ngathi sisonka sojiwe
  • AmaChiya – ooGalweni, ooChiya wohlanga, Sodladla, Magangadz’ udonga kuvuleke indlela, cwangu cwangu.
  • AmaMpovane – Siwela, Vitsheka, Matalankosi, Songiwe, Nomlakalakane, Gubudza Nyamana
  • AmaDzanibe – Nqolo, Gaba kathsayithsi omahlambahlaletsheni ngenxa yokuswel’itawuli, abantu abangayekhathsi imbola ngoba bahleli bebahle, bakhi bexonya bangaleluki
  • AmaNcwabe
  • AmaJili  – Jili, Masengwa, Msingawothi, Vilakazi, Gqagqa, Nomjoli, Cholo. ooMaseng’ inkomo noba ilele ngenxayokuthsandza intusi
  • AmaJuqu / Jzhuqu – Ngqiza, Juleka, Matalankosi, Sigwamba sentswangu, Xabanisa abantu belungisa, Zibutha kandaka-ndaka, Mlibati.
  • Mweli – Jili, Msingawuthi, Ngqambela, Sibakhulu, Ntlangwini senebathat yaseMakhuzeni
  • AmaNdlangisa – Thole, Gqagqane, Buzini, Ndlangisa, Mzimshe, Lwandle
  • AmaTshezi – Jalamba, Mqalungangenduku,
  • AmaTolo – ooTolo, ooDlangamandla, Mchenge Mabhanekazi
  • AmaJuta – OoJuta, Mencwa, Sjekula
  • AmaGusha
  • AmaNjilo – Manci, Mkhonde, iS’khonde esikrakrayo, iNdlovu esikwa ihambha, Vela bethetha, Njilo, Balisa, Debule, Msokweni, Silwa nenkunzi mbini, Kubhej’umsobomvu, Wabane, Tyani, Bhekiso, Ndlov’edli goduka, Mbali, Mdludla odludl’amthambek’ebhek’othukela, Qolo, Zotsho, Mabandla kamaqolo, Maqolo engqelezintabeni, Tshitshis’intaba, Mdludla ka Bekiso, Zinde Zinde, Zinemiqala engenamqala sisilima
  • Ntshele – Zotsho, Ndokhala, Nomabhunga ,Mthetho, Wabane, Qholo, Mbali, Mkhonde, Mdludla KaBekiso          (AmaNtshele ayinxalenye yamaZotsho, kwaye afumaneka kwizizwe ngezizwe. Akhona aphantsi kwamaMpondo, kumaXhosa, amanye aphantsi kwamaBhaca, ukanti amanye akumaMfengu kodwa ke ngokomnombo awanabudlelwane nezizizwe.)
  • AmaKhambule – Khambule Mncube Mayela omalandelwa yintombi ithsi bhuti nditeke
  • AmaMbothwe/ Mbotho – Myalo, Thoyane, Mtshikilana, Ntsindane, Mazama, Njongo, Fulela wanetha, Manyawo zibomvu. Mbothwe, Mlibati xabanisa abantu belungisa bona abangayi ebhoshi baze baye ngosuku lwesithathu, oMatalankosi abantu abangafi noba kunini abafa mhla kuthande bona. Nomtshwe.
  • AmaDladla – Molo, Seng’ inyathi, Mlambo, Ncwabane, Khakhaza
  • AmaBhele – Dlambulo, Khuboni, Qunta, Mafu, Langa, Mnomana, Mbutho, Ncwana, noNtanda kuphakanyiswa, Ulanga lokulunga, Umbutho, noMbikazi ngob’umnt’ogxathu akalahlwa,  umafuza afulele njengelifu, Ndabezitha, uNtshangase, Madiba-ndlela. Iinto ezidiba de zidibe nendlela, Unontanda Usengel’abantwana xa likhithika, unosepha ayigijimi iyakhokhoba ukubhek’ eluqala, undamane, amyengane, amayekethe, Undlwana zinamaphela phez’ukwentab kalenge, othebul’ukunatha nje ngabendl’enkulu Umakhunga, unkilane, umabandla, uvaphi, Iintw’ezimpundu zinga zingongiwa, Amatya egoduka khon’ukuze angathinjwa lithambo lasemzin, nditsh’abaty’isikhwebu sakwamkhwekazi, kwaNoqambulo. Inyathi eyasinda abazingeli sebeyosele, izinto ezingawudliyo umbilini wenkomo, zidla owenyamakazi yon’ihlal’emahlathini; Ingab’asilobhele elo, ngoba ibhele laphekwa nelitye lenyengane, lavuthwa ilitye, lasala ibhele lihleli, amaBhele izinto eziqhwanyaza ngemali. Zibunywana zibutshelezana zinga zingazingangiwa ngabakhwekazi, Bhedlana lase Lenge, amaBhele asicoco sinuka intsindwana amakrokrozela njengelifu lemvula, Mphemba abantu Bephemba ngamabele kanti abafokazana baphemba ngamaphepha, Silo sase Lenge ngwane yezixhobo zothukela, umthan’ ontyingantyingana omi phezu kwentaba.
  • AmaGamedze – Mntimande, Bhambolunye tingaba mbini tifute ekhaya kulonyoko
  • AmaHlubi – (hayi isizwe samaHlubi kaLangalibalile, kodwa itibonga nabantu ababesuka kwisizwe samaHlubi)umzekelo ooRhadebe – Mafuz’ afulele njengefu lemvula! Mashwabada,  owashwabadel’ inkomo kanye nempondotayo!
  • AmaDlamini – (hayi isizwe samaDlamini, kodwa abanye abantu bakwaDlamini ngesiduko)
  • AbakwaMasoka
  • AmaXesibe – (hayi abantu besizwe samaXesibe kaXesibe wakuloMpondo noMpondomise, kodwa kukhona abantu abangena phasi kukaMadzikane bamaXesibe) oo Ncosa ooBhuku Sinqashe Nkamangane Mfazi webelelide elancelisa ingane phesheya komfula uMganu Sabela wabizwa emazibukweni Xesibe
  • AmaBhovu – ooDumela oMvaw’bhekwa ubhekwa abawatiyo ooGxumisa
  • AmaNguse – ooFola Fakade Mabembe khabekhulu Fol’odlilaxa Nguse Ngubezizwe unyawunyawu
  • AmaGebashe –
  • AmaDzana – OoDzana oKhatsini omncwabe omfupi
  • Sinama – Rhadu, Mjoli, Somadoda, Fikeni, Nhlumayo, Gcuma, Malandelwa yintombi ithi ndizeke noba kungesipha samazimba, Iintombi ezinamadhusu amhlophe ngathi zihlamba ngobisi, Wulawula mathole endlovu
  • Mbanjwa – Gebane, Mpethwana, Mavuso

AmaXesibe

  • Xesibe – Nxanda kaXesibe, Mnune, Mkhuma, Nondzaba, Mbathane, Nondize, Bhelesi, Matshaya ngenqaw’ende abanye betshaya ngezimfutshane, Nxele, Bhimbi, Khandanyawana, Mayitshin’eyibheka njengomntwana, Mantsaka, Mganu. Tshomela ka Matsho.
  • Qwathi – Dikela, Noni, Noqaz’ indlela. Iinkomo zikaXesibe, zikaJojo, zikaMtshutshumbe, ogqaz’indlel’ebhek’ebuNguni, uNtswayibane, uDumbe ka noBangula.  KumaQwathi kukho amaDikela, amaTshaba, ooSdindi, ooBhlangwe, ooBhose, amaNzolo, imiNcayi, amaNtondo, amaKhombayo, ooMkhondweni, amaVumbe, ooKhebesi, amaBangula, amaDumba, ooMhotho, ooCakeni, ooBhabha, amaMvala, amaDabisa, ooS’ximba, etc.
  • Mambi – Nxontsa ka Xesibe, uBhulingwe kuvele imamba, uNtabazikude zikuMganu, Mntshontsho, uSabela uyabizwa emazibukweni)
  • Matshaya – Mbathane
  • Bhulangwe/ Bhlangwe – ooDikela, ooNoni, ooNtswayibane, ooMnyamana, ooNomatyala, ooMalawana, ooNyembezana

 

Itibongo tamaBhaca 😍 Iziduko zamaBhaca 😍 Izithakazelo zamaBhaca

Itibongo tamaBhaca 😍 Iziduko zamaBhaca 😍 Izithakazelo zamaBhaca

  • Zulu – OoZulu, Khalimeshe, Nofisa ongafi, ofa ngamaloyo. Mageba, Ndabezitha ,  ooNombuso ooVebi ooWabane. Mafula ngesibumbu ngexa yokuswela ingobozi, Notibunwana etincane ngokwuswela tona, onato ufute kulo nyoko, Thole leSilo ngoba yiSilo ngokwaso

  • Wushe – ooMjoli, Phathwa, Qubulashe, Mthsi owathsi ukuwa wabhekisa amasebe eThukela, Nonkasa, Mbedu, omaphungel’ esosini amakomitshi ekhona, masindza ngonwalu itizwana tisindza ngobulongwe, Godongwana kaMjoli ka Bekwa kaWushe ka Lufulwenja kaMageba.
  • Mjoli – Qubulashe, Indlu kaSondzaba, Hlathi, Nonina, Mswanzeli, Nokholwa wokwakhe, Wabane, Maqholo, Mthi owathi ukuwa wabekisa amasebe eThukela, Nyawo, Danisa, Ntundzela, uMalandelwa zintombi zithi ndizeke, Babalo, mzimvubu, Izotshw’elihle, Uphika-nelanga, uNoma-ndzondzo, uMshwawu, uDlilanga, oBuso bumnyama ngathi sisonka sojiwe
  • AmaChiya – ooGalweni, ooChiya wohlanga, Sodladla, Magangadz’ udonga kuvuleke indlela, cwangu cwangu.
  • AmaMpovane – Siwela, Vitsheka, Matalankosi, Songiwe, Nomlakalakane, Gubudza Nyamana
  • AmaDzanibe – Nqolo, Gaba kathsayithsi omahlambahlaletsheni ngenxa yokuswel’itawuli, abantu abangayekhathsi imbola ngoba bahleli bebahle, bakhi bexonya bangaleluki
  • AmaNcwabe
  • AmaJili  – Jili, Masengwa, Msingawothi, Vilakazi, Gqagqa, Nomjoli, Cholo. ooMaseng’ inkomo noba ilele ngenxayokuthsandza intusi
  • AmaJzhuqu /Juqu – Ngqiza, Juleka, Matalankosi, Sigwamba sentswangu, Xabanisa abantu belungisa, Zibutha kandaka-ndaka, Mlibati.
  • Mweli – Jili, Msingawuthi, Ngqambela, Sibakhulu, Ntlangwini senebathat yaseMakhuzeni
  • AmaNdlangisa – Thole, Gqagqane, Buzini, Ndlangisa, Mzimshe, Lwandle
  • AmaTshezi – Jalamba, Mqalungangenduku,
  • AmaTolo – ooTolo, ooDlangamandla, Mchenge Mabhanekazi
  • AmaJuta – OoJuta, Mencwa, Sjekula
  • AmaGusha
  • AmaNjilo – Manci, Mkhonde, iS’khonde esikrakrayo, iNdlovu esikwa ihambha, Vela bethetha, Njilo, Balisa, Debule, Msokweni, Silwa nenkunzi mbini, Kubhej’umsobomvu, Wabane, Tyani, Bhekiso, Ndlov’edli goduka, Mbali, Mdludla odludl’amthambek’ebhek’othukela, Qolo, Zotsho, Mabandla kamaqolo, Maqolo engqelezintabeni, Tshitshis’intaba, Mdludla ka Bekiso, Zinde Zinde, Zinemiqala engenamqala sisilima
  • Ntshele – Zotsho, Ndokhala, Nomabhunga ,Mthetho, Wabane, Qholo, Mbali, Mkhonde, Mdludla KaBekiso          (AmaNtshele ayinxalenye yamaZotsho, kwaye afumaneka kwizizwe ngezizwe. Akhona aphantsi kwamaMpondo, kumaXhosa, amanye aphantsi kwamaBhaca, ukanti amanye akumaMfengu kodwa ke ngokomnombo awanabudlelwane nezizizwe.)
  • AmaKhambule – Khambule Mncube Mayela omalandelwa yintombi ithsi bhuti nditeke
  • AmaMbothwe/ Mbotho – Myalo, Thoyane, Mtshikilana, Ntsindane, Mazama, Njongo, Fulela wanetha, Manyawo zibomvu. Mbothwe, Mlibati xabanisa abantu belungisa bona abangayi ebhoshi baze baye ngosuku lwesithathu, oMatalankosi abantu abangafi noba kunini abafa mhla kuthande bona. Nomtshwe.
  • AmaDladla – Molo, Seng’ inyathi, Mlambo, Ncwabane, Khakhaza
  • AmaBhele – Dlambulo, Khuboni, Qunta, Mafu, Langa, Mnomana, Mbutho, Ncwana, noNtanda kuphakanyiswa, Ulanga lokulunga, Umbutho, noMbikazi ngob’umnt’ogxathu akalahlwa,  umafuza afulele njengelifu, Ndabezitha, uNtshangase, Madiba-ndlela. Iinto ezidiba de zidibe nendlela, Unontanda Usengel’abantwana xa likhithika, unosepha ayigijimi iyakhokhoba ukubhek’ eluqala, undamane, amyengane, amayekethe, Undlwana zinamaphela phez’ukwentab kalenge, othebul’ukunatha nje ngabendl’enkulu Umakhunga, unkilane, umabandla, uvaphi, Iintw’ezimpundu zinga zingongiwa, Amatya egoduka khon’ukuze angathinjwa lithambo lasemzin, nditsh’abaty’isikhwebu sakwamkhwekazi, kwaNoqambulo. Inyathi eyasinda abazingeli sebeyosele, izinto ezingawudliyo umbilini wenkomo, zidla owenyamakazi yon’ihlal’emahlathini; Ingab’asilobhele elo, ngoba ibhele laphekwa nelitye lenyengane, lavuthwa ilitye, lasala ibhele lihleli, amaBhele izinto eziqhwanyaza ngemali. Zibunywana zibutshelezana zinga zingazingangiwa ngabakhwekazi, Bhedlana lase Lenge, amaBhele asicoco sinuka intsindwana amakrokrozela njengelifu lemvula, Mphemba abantu Bephemba ngamabele kanti abafokazana baphemba ngamaphepha, Silo sase Lenge ngwane yezixhobo zothukela, umthan’ ontyingantyingana omi phezu kwentaba.
  • AmaGamedze – Mntimande, Bhambolunye tingaba mbini tifute ekhaya kulonyoko
  • Rhadebe – Bhungane, Mthimkhulu, Ndlebentle’zombini, Makhulukhulu, Mafuz’ afulele njengelifu lemvula, Mashwabada owashwabadel’ inkomo nempondo zayo, Mbucwa, Zikode, Sbhushwana, Ngelengele.
  • AmaDlamini – (hayi isizwe samaDlamini, kodwa abanye abantu bakwaDlamini ngesiduko) – Zizi, Jama kaSjadu, Mabetshe, Bhanise, Ngxib’inoboya, Fakade, khatsini, mtikitiki, nomana ndab’azithethwa intsuku ngentsuku,bhengu, nonyathi
  • AbakwaMasoka
  • AmaXesibe – (hayi abantu besizwe samaXesibe kaXesibe wakuloMpondo noMpondomise, kodwa kukhona abantu abangena phasi kukaMadzikane bamaXesibe)  Nxanda kaXesibe, Mnune, Mkhuma, Nondzaba, Mbathane, Nondize, Bhelesi, Matshaya ngenqaw’ende abanye betshaya ngezimfutshane, Nxele, Bhimbi, Khandanyawana, Mayitshin’eyibheka njengomntwana, Mantsaka, Mganu. Tshomela ka Matsho!







.. oo Ncosa ooBhuku Sinqashe Nkamangane Mfazi webelelide elancelisa ingane phesheya komfula uMganu Sabela wabizwa emazibukweni Xesibe

  • AmaBhovu – ooDumela oMvaw’bhekwa ubhekwa abawatiyo ooGxumisa
  • AmaNguse – ooFola Fakade Mabembe khabekhulu Fol’odlilaxa Nguse Ngubezizwe unyawunyawu
  • AmaGebashe –
  • AmaDzana – OoDzana oKhatsini omncwabe omfupi
  • Sinama – Rhadu, Mjoli, Somadoda, Fikeni, Nhlumayo, Gcuma, Malandelwa yintombi ithi ndizeke noba kungesipha samazimba, Iintombi ezinamadhusu amhlophe ngathi zihlamba ngobisi, Wulawula mathole endlovu
  • Mbanjwa – Gebane, Mpethwana, Mavuso

Abakwa Mkhize 😍 Umlando wabakwa Mkhize

Mkhize

AbakwaMkhize baluzalo luka Langa Samuketi, okusho ukuthi bahlobene kakhulu nabakwaDlamini nabakwaNdwandwe.

Kuthathe eside isikhathi babizwa ngokuthi abaseMbo, okusho ukuthi bangabaMbo-Nguni. Umuntu ongukhokho noma okubizwa ngaye abaseMbo kwabe kunguMumbo owayeluzalo lukaNguni owayengowase kabazwe lena koCameroon-Congo. UMumbo wathatha abantu bakayise wabheka nabo ngasempumalanga nezwekazi iAfrika okuseKenya namuhla. Wafike wahlala endaweni eyaqanjwa ngegama lakhe kwathiwa EMBU, isekhona namanje le eKenya.

Ukwahlukana kwabaMbo kwenzeke ngezoikhathi zofuduko lapha eTalagubha ngasezintabeni zeLubombo. Okwathi abakwaMkhize bahwebelana namaPutukezi base behlanjalo ngokugudla ulwandle kanti izihlobo zabo bakwaDlamini bagudla Lubombo bephindelela bona. OMkhize bahambe njalo beklamisa imfuyo yabo ezindaweni eziphakeme ngoba zabe zino mkhizwana kumila kahle uhlaza.

Kuthe sekubusa inkosi uLudvonga waMavuso kwelakaNgwane, watsi akulandvwe letihlobo tabo letilandzelana nemikhizo yematolo. Nangembala ke watfumela emancusa kutsi balandvwe kodvwa phindze kuvuma labo bantfu baka Mkhize kunaloko baba cosha ngetikhali. Watsi Ludvonga sebakaMkhizo lokwagcina sekutsiwa Mkhize.

KwaMkhize kwakuno Sibiside kaSidweba wayezele eziningi izingane okubalwa uShange noMavovo namawele okwabe kuwu Mpondo noMpondomise abawela umzimkhulu bakha kwelakwaXhosa izwe. Okunye umkhonto wagwaza ekhaya kwavela isibongo sakwaMabhida. UShange kwavela isibongo ngaye oDumakude.

Ukuzalana kwaMkhize:

ULanga wazala
UNdlozela owazala
USidweba owazala
UMdladla owazala
USibiside/Gubhela owazala
UMavovo owazala
UKhabazela owazala
UGcwabe owazala
UZihlandlo owazala
USiyengela owazala
UNgunezi owazala
UTilongo owazala
UNkasa.

Lukhona nolunye uzalo lakoMkhize oluningi angilufakanga lapha.

Izithakazelo;

Gcwabe!
Khabazela kaMavovo kaZihlandlo!
Mumbo omhlophe,
Wena waseMbo
Wena okhanya amasi esiswini,
Singela,
Ngunezi, mumbo ombulazi,
Sibiside esimaphandla esaphandla abeNguni bavungama,
Ni bengwazi emabhudle ethi isabhudla yabuye yaphinda yabhudla,
Malala amahle,
Nina enalala nomunwe navuka nakhwifilanga.
Nzalo kaSambela
Nzalo kaLuzalo
Zalankomo!

Lalela izithakazelo zabakwaMkhize lapha ngezansi:

AbakwaDUBE

AbakwaDUBE

Abantu bakwaDube ngokomdabu bayinzalo kaNdzinisa obeyindodana kaNgwane wesithatu okusho baluzalo lwaseMbo kwaDlamini kuMalangeni. UNdzinisa lona esendeni lakhe kwavela izibongo ezinjengo Dube, Dludlu,Tsela noNdzinisa zonke lezibongo ngamaZomba.
Abantu bakwaDube bahambe nomholi wabo uKhushwayo ukuya kwaZulu bafike bakhonza kuGodongwane(Dingiswayo) baliqhamukisa eSwazini. Kwathi esesocongiwe uDingiswayo sekubusa uShaka kaSenzangakhona bazinikela kuya babangaphansi kombuso kaZulu besebeholwa uNzwakele kaKhushwayo.

Kuthe sekubusa uDingane bahlukumezeka kakhulu abantu bakwaDube ngoba phela uDingane lona wayengabafuni abantu ababezwana noShaka ebahlasela ebahlakaza. Balishiya izwe labo laseMadlanzini bewela uThukela bayokwakha ngapho. Kuthiwa kwabe kukhona isizwe ebesakhelene nabakwaDube okwabe kungu Nqoboka wakwaSokhulu owafihla omunye wamakhosikazi aNzwakele kanti wayekhulele ngenhlanhla wazala umfana owaqhuba ulibo lobukhosi bakwaDube, uHabana igama.
Kuthe uMpande esenqobe uDingane umntwana uCetshwayo wezwa ukuthi uNqoboka ufihle izinyane lakwaDube nakhona wenzwa kuxoxwa ngoba uHabana wasinda edovadovwa yinyathi. Kwathiwa uNqoboka wakaSokhulu akalethe uHabane ekomkhulu ukuze azekuhola isizwe sakubo kwaDube. Wathi uCetshwayo ababuyele endaweni yakubo kodwa uHabane wakhetha ukuwela uThukela aye kubantu bakubo.

Ukuzalana kwaDube:

UNdzinisa uzale uSodubo owazala uGwabini,
Gwabini wazala
UKhushwayo owazala
UNzwakele owazala
UHabane owazala
UNtungelezane owazala
UMagemegeme osabusayo.

Izithakazelo:

Dube
Mtima
Mzomba
Nyamazane
Mbuyazi
Lushozi
Nzwakele
Dubelimthente
Khushwayo
Machamahleli njengengwababane
Donda
Silwanelesihle
Mageza ngobisi abanye bageza ngamanzi!

Umlando AbakwaMaphumulo/Mseleku/Shinga

AbakwaMaphumulo/Mseleku/Shinga

Abantu bakwaMaphumulo bahlobene kakhulu nabakwaZulu nabakwaGumede, ngoba balisende likaMalandela. Phela uMalandela wayezele amadodana nezintombi eziningi.

Umlando uthi labantu bakwaMaphumulo bebakhe eMgungundlovana eduze komfula iHlimbithwa bakhelene nabakwaHlongwa kodwa izimpi zomfecane zabadudulela eMkhomazi. AbakwaMaphumulo indlu enkulu kuthi abakwaMseleku indlu encane okwaphuma khona abakwaShinga. Kuthiwa ukuze kube nasibongo sakwaMseleku kungoba kwathi kunempi babalekela ngasosebeni lolwandle base belibala ukuthi kunempi badla amasenene base bathola isibongo ke sakwaMseleku.

Abantu bakwaMaphumulo babedume ngokushuka izikhumba ngesikhathi kusabusa uShaka. Kwaphinde nangesikhathi sikaMpande kwavele ukhokhovula wenyanga uManembe owasiza uCetshwayo ukunqoba empini yaseNdondakusuka.

Kubantu bakwaMseleku kuphume abakwaDuma nabakwaShinga, bagcine sebengabakwaDumisa. Kwphinde futhi kwaDumisa kwaphuma abakwaGininda,abakwaBongwa nabakwaNdokweni. Niqaphele kunabakwaGinindza eSwazini abaphuma kwaMamba ningabahlanganisi nalabo abaphuma kwaDumisa.

Abantu bakwaShinga babuye baba abakwaNdelu kususelwa egameni likaNdelu kaMangcingci bahluka nabakubo kwaMaphumulo ngezikhathi zomfecane. OShinga bona bazimela gelekeqe bangeyama kwabakwaMaphumulo nabakwaMseleku. Babehlala endaweni yaseLovu abantu bakwaShinga lapho sebeholwa uNovanywa beno Ndelu okwafika amabutho kaShaka abahlasela ebheke kumaMpondo, wasala kulolo hlaselo uNovanywa. Kwathi uNdelu wabaleka nabantu bakubo wayokwakha eMthwalume. Kuthiwa kunenye idoda yakwaShinga ekwakunguMvuzi ebeyakhe eMvoti eyaba namadodana amabili uMzileni noGcwensa okwavela ngawo izibongo ezimbili.

Ukulamana kwaMaphumulo:

UMalandela kaLuzumane uzale uMaphumulo,
UMaphumulo wazala
UMgudode ozale
UZukuzela ozele
UCwalile ozale
UMasiyane ozale
ULubheleni ozale
UDidandlela ozale
UMashimane ozale
UMangcingci ozale
UJeqe ozale
UAmos ozale
UXamu ozale
UMqapheli

uMduduzi Maphumulo esinaye kulendlu Inqolobane Yesintu, uzalwa uGologobomvu kaManzini kaMthelo kaZichwe kaMnyamana kaNgobo kaNkabase kaLubheleni kaMasiyane kaLusibalukhulu kaCwalile kaZukuzela kaMgubode kaMaphumulo kaMalandela kaLuzumane….

Isitopho zakwaMaphumulo:

Maphumulo!
Mashimane
Doncabe
Zikode
Dibandlela
Mgobode
Masiyane
Cwalile

AbakwaMthembu 😍 AbakwaMvelase

AbakwaMthembu/Mvelase

Isizwe sabaThembu sidatshulwa uMangqoyima owayeganwe isithembu esadala izindlu ezimbili ezagqama kakhulu emlandweni. Indlu enkulu AbakwaMthembu kuthi encane abakwaMvelase kodwa lezizindlu kazibulahlanga ubuhlobo njengoba izithakazelo zabo zinye futhi kabaganiselani nhlobo.

AbasebaThenjini bangamaNtungwa nguni babakhelene namaChunu noMabaso. UMANGQOYIMA nguyena ongumsuka waseBathenjini owahola abantu bakhe baze bayovinjwa ulwandle bazinza eNseleni besuka enhla koNtalasifani. Phela amaNtungwa – Nguni kuseyinzalo kaMatalatala ( Dlamini 1 ) noma nje bazehlukanisa ngokwezigaba abeNguni kodwa bayindlu eyodwa kaMumbo kaNguni waseBantwini maphakathi nezwekazi.

UMANGQOYIMA wakhe umuzi okwathiwa kuseNhlangwini khona eNseleni. Kulapho kwakhulelala khona uGeze obeyinkosana yakwaMthembu endlini enkulu. Kuleyodawo kulapho abaThembu bahlaselwa uDingiswayo wakwaMthethwa babebuswa uJama kaMnisi, ekukhothameni kuka Jama kaMnisi ubukhosi babaThembu bashabalala babusa njengezinduna zika Dingiswayo. Base beholwa uNdima kaMnisi omunye umfowabo Jama.

Zikhona izikibha zabakwaMthembu. Whatsapp/call: 061 868 5163

Price: R200 each (white, blue & red colours available)

Ukwelamana kwaba Thembu;

UMangqiyima uzale
UGeze owazala
ULushozi owazala
UNdaba noMlenze

UNdaba wazala
UMnisiwemvula owazala
UJama noNdima

UNdima wazala
UVico,uSondaba kanye noMangcikivana

USondaba wazala
USiyembeyembe

UJama kaMnisi wazala
UMahawana noSojabha

UMahawana wazala
UMmangaliso owazala
ULOKOTHWAYO

USojabha wazala
UMashobane owazala
UFunwayo

UMlenze kaLushozi wazala
UBhacile owazala
USikhala owazala
USomopho owazala
UMsiyana.

Indlu encane abakwaMvelase:

uMangqiyima wazala
uNyandeni owazala
uMvelase owazala
uGazi owazala
UMkhubukeli owazala
UNgoza owazala uMnhlakomuzi noNodada

UNodada wazala
UMganu owazala
UMabizela noNgqamuzana

UMabizela wazala
UKufakwezwe noZisulu

KwaMvelase kwaduma kakhulu uNgoza kaMkhubukeli owalwa noShaka kodwa wehlulwa wase ebalekela eKoloni nabantu bakhe.

Kubese kuba nezindlu eziyisende likaNgoza eKoloni okuvalwa kuzo nazi;
Mathanzima
Dalindyebo
Mandela
Nezinye ezingingi.

Izithakazelo zako Mvelase:

Mvelase
Qhudeni
Mvelase kaGuqa
Owavela enyandeni yemikhonto yakwaMabaso
Mnisi wemvula ilanga libalele
Nina basemlamankunzi
Nina eningawadli amathibani nawadla kobe iwile.
Ngoza kaMkhubukeli.

Izithakazelo zako Mthembu:

Mthembu
Mvelase
Qhudeni Mvelase
Ndaba
Jama kaMnisi
Mthembu waseGubase
Wena owavela enyandeni!
Nina eningawadli amathibani
Nina basemlamankunzi
Ngoza kaMkhubukeli kaGazi

Izithakazelo zakwa Zwane

AbakwaZwane

Abantu bakwaZwane bangabaseMbo, okusho ukuthi bayazalana nabakwaDlamini,Ndwandwe,Shabalala,Mkhize namaHlubi. AbaseMbo babehlala bonke eNatali, okwathi abakwaDlamini Nkosi uma sebehamba bewela uPhongolo bahamba nabakwaNdwandwe, beholwa uNgwane 3, kanti kwaNdwandwe babegolwa uLanga kodwa wajika futhi uLanga wayokwakha eMagudu, kwathi uNgwane yena wakhothamela eMbilaneni endaweni yakwaNyamane eSwazini namuhla. AbakwaZwane bona kabazange basafuduka nabahlobo babo ukuya eSwazini.

Abantu bakwaZwane babizwa ngokuthi aMangwe noma eMangweni kususelwa enkosini yabo uMungwe kaZwane. Ngokududulwa izimpi zikaShaka sebatholakala kulezi izindawo;eHlobane ngaseVryheid,eMtshezi,eMnambithi,ezintabeni zoKhahlamba nakwezinye izingxenye zakwaZulu Natali, kanti bakhona naseSwazini.

Esibongweni sakwaZwane kuphume ezinye izibongo ezifana noMazibuko, Cebekhulu solo abaseMangweni bonke labo okufuze ngabe kabaganiselani ngoba bahlobene eduze.

UZwane uzale uMungwe, ozale uPhikelela, ozale uNsele(Ndabakansele) oyinkosana noVezi. UNsele nguye othathe ubukhosi wazala uZikode,ozale uNsele 2, ozale uMafu inkosana,uMthayi,uMandaba,noNqamane. UMandaba nguyena owazala isizwe sakwaMazibuko ongukhokho kwaMazibuko. UMafu kwaphuma esinye isibongo ngaye esabalekela eSwazini ngezikhathi zezimpi. UMafu uzale uMangethe inkosana, uLinda noMgabhi. UMangethe uzale izingane eziningi amadodana abalelwa ku 100, esingabala uMhlaba,uMchwayo, uNtshosho nabanye ke.

UMagethe wakha umuzi wakubo awuqambe ngokuthi kuseMpolombeni. Lomuzi wakhiwe eduze netshe ayahlala kulo uma kuqulwa amacala esizwe noma ehlola imfuyo yakhe. Ngaphambi kokuthi akhothame uMangethe ubize wonke amadodana akhe wathi awagibele etsheni lakhe kodwa ehluleka amaningi kwaba nguNtshosho owakwazi ukugibela. UMangethe wathi ke uNtshosho oyothatha ubukhosi ngemuva kwakhe. Lelotshe libizwa ngokuthi yitshe likaMangethe, kanjalo nethuna lakhe libude buduze nalelo litshe.

Amakhosi akwaZwane:

UMbango uzale
UMbambo ozale
UZwane owazala
UMungwe owazala
UPhikelela owazala
UNdabansele owazala
UZikode owazala
UNsele 2 owazala
UMafu owazala
UMangethe owazala
UNtshosho owazala
UThinta owazala
UDumisa owazala
UNkanyezi owazala
UMhlanganyelwa ozale
UNtshosho 2 obusayo.

Ohlangothini lwaseMajuba;

Kuphethe inkosi uAyanda kaNsakansaka kaNkanyamba kaThinta kaNtshosho 1.

Izithakazelo zakwaZwane:

Zwane
Mangethe
Zikode
Phikelela
Ntshosho
Nsele kaLindamkhonto!
Nina bakwaVezi!
Mangweni!
Mthanti!

Kubekhona iqhawe lakwaZwane elalizalwe eSwazini uSandlane Zwane, owayebuthwe inkosi uSobhuza 1(Somhlolo) ibutho tichele. USandlane nguyena owayehola impi kaMswati eyaya kolekelela uMawewe kaSoshangane kuliwa noMzila bebanga ubukhosi. Phela uMswati wayezalwa uThandile kaZwide manje kwabe kuyisihlobo sakhe segazi uMawewe futhi eyinkosana kaSoshangane. USandlane wakwaZwane uphinde weseka uThandile unina kaMswati ukuthi kuthathe uMacale(Ludonga2) ubukhossi ekukhothameni kukaMswati. Kwathi noma esekhotheme uLudonga enhakabusi waphinde weseka uMbandzeni ukuthi kubuse yena hhayi uMbilini. Lithe leliqhawe laseMangweni selizobulawa uMbandzeni lathi lifuna ithuna lala lingcwatshwe eceleni kwendlela. Ngempela langwatshwa eceleni kwendle lena kubo eLundzi.

Ziyatholakala izikibha nama-jacket akwa Zwane: Whatsapp: 061 868 5163

Abakwa Mngomezulu

Abantu bakwa Mngomezulu

Abantu bakwa Mngomezulu ngabeSuthu abaPedi basePolokwane lapho badabuka khona. Lesibongo sidatshulwa uMngomezulu okukholakala ukuthi kwabe kungumholi walesizwe esehla sayohlala ezintabeni zoMdzimba eSwazini. Ngenxa yezimpi ezabe sidalwa inkosi uSomhlolo ekufikeni kwakhe kuleya ndawo, uDlakadla kaMalinga obesekahola abakwaMngomezulu walifulathela wabheka ngaso lwandle.

Ukukhothama kukaDlakadla kubese kubekwa uZondiwe indodana yakhe esihlalweni sobukhosi ngoba wayemdala kuMsunduka. Kuthiwa inzalo yayingabonwa kuZondiwe okwenza ukuthi umfowabo uMsunduka angene enye yamakhosikazi enkosi. Okwathi ngelinye ilanga uMsunduka ephuma endlini kunkosikazi kaZondiwe wambona wase emubiza emtshela ukuthi uyayazi inkinga yakhe akunankinga akamzalele indlalifa. Nangempela yakhulelwa inkosikazi kaZondiwe kwazalwa uLubelo kaZondiwe. Leyo nkosikazi kwaku kaMafulela uwazala uLubelo.

Sahamba isikhathi wagula uZondiwe kwathi sebeseMabantaneni kwamenela lapho wase ekhothama. Wase egcotshwa ukuba yinkosi uLubelo emva kukayise uZondiwe. Inkosi uLubelo ubone izizwe ayakhelene nazo zihlaselwa uShaka kanzima wavele waqhuba izinkomo wayokhonza kuye uShaka, wathi uma ehlasela abomlekelela okaNdaba. Kuleso sikhathi ke uLubelo wakhe umuzi wakhe eNkungwini leyo ndawo iphakathi eSwazini namuhla.

Ukuzalana kwabo;

Mngomezulu uzele
uMdluli noMafu, uMdluli uzale
uMsuthu ozale
uLudonga ozale
uNgwane ozale
uMalinga ozale
uDlakadla ozale uZondiwe, uMsunduka noMbangamuni.

uZondiwe uzale
uLubelo ozale
uMbikiza ozale
uZombizwe,uBhungane noMbalekelwa

uZombizwe uzale
uKhathwayo yena ozale
uMndeni.

Msunduka uzale
uMdludlu ozale
uMboni ozale
uNyambane ozale
uMahembe.

Izithakazelo zako Mngomezulu;

Dlakadla
Mdluli
Msuthu wasenhla
Lukhele
Masok’ anqunu ngemizimba yawo
Makhuba aluthuli ngokukhubana wodwa ezinyaweni
Maphakela indoda edlengelweni
Weba udlele entanyeni
Nina bakaSobhuza
Izingonyama ezidlekhaya ngokuswela umelusi
Mhlanti wendlunkulu
Makhunga!
Skhangisa!
Lukhele qhawe elinjonjo
Nkabanhle nkaba yenkosi!

Umlando wabantu bakwa Bhengu 😍 Izithakazelo zakwa Bhengu

AbakakwaNgcolosi/ Bhengu

Umlando wabantu bakwa Bhengu 😍 Izithakazelo zakwa Bhengu

Umuntu ongukhokho wabantu bakwaBhengu uNgcolosi owayezalwa kwaDlamini eSwazini noma ngithi ayezalwe ngabaseMbo okungu Dlamini 2.

Kuthiwa umzukulwana kaNgwane(Lusibalukhulu) kaShongololo kaNgcolisi, wayenomkhuba wokulalana nodadewa abelamana naye emhlane okwagcina esemkhulelisile. Leso senzo saba ngesibi kakhulu emndenini okwaphoqa ukuthi baxoshwe ekhaya ngoba balingolise ngehlazo. Leyo ndodana eyabhebha ekhaya yaqanjwa isibongo esisha kwathiwa uBhengu. UBhengu ke wahamba wayokwakha ngaphesheya koThukela, endaweni ekuthiwa kukwaNgcolosi eduze koMngeni.

Kuthiwa abakwaBhengu babona amaChunu nabaThembu beshakaziswa inkosi uShaka babona kuncono ukungena ngaphansi kombuso wakhe okwabe kunguMmepho kaNgwane kaLamula lowo. Kuthe sekubusa inkosi uDingane kwaZulu bahlupheka bonke abantu nezizwe ezasihlobene kakhulu noShaka ngoba uDingane wayebahlasela ngenxa yokwesaba ukuthi bangahle bamvukele baphindiselele umngane wabo uShaka. Ngakho bahlaselwa abakwaBhengu inkosi yabo uNkungu kaMmepho wabulawa amabutho kaDingane waphoswa emfuleni uThukela base bebaleka ke abakwaNgolosi baya kwaNtunjambili. Bagcine abanye beyokwakha sesizwe samaQadi. Ubukho obungasemaQadini kuthiwa kuseKupheleni kanti obukwaNtunjambili kuseNyambeni. esinye isibongo esaphuma kwaBhengu esakagwaza bona abakhe eBabanango nakoNtinbingwe.

Ukuzalana kwaNgcolosi

UNgcolosi wazala
UShongololo owazala
UNgwane 1(Lusibalukhulu) owazala uDlabazane, owazala
UBhengu owazala
UNgwabini owazala
UNgwane 2(hhayi amakhosi aseSwazi) owazala
UMmepho owazala
UNkungu, uSijongo noFaku

UNkungu wazala
UHlangabeza,noDlongolo

UDlongolo uzale uMaphitha noVika.

UMaphitha uzale uShopho

UHlangabeza wazala
UMathole, uSidanga noMpisiyenduna.

UFaku wazala uNdlokolo

Indlu yaseHillcrest:

UDlongolo wazala
UVika owazala
UDinabakubo ozele inkosi
UBhekisisa ebusayo.

Indlu yaseNyambeni kwaNtunjambili:

Hlangabeza uzale
Mathole ozale
Hluphizwe ozale
Vusumuzi noNkosikhona

Nkosikhona ubusayo emva komfowabo uVusumuzi ongazalanga inkosana.

Izibongo ezaphuma kwaBhengu :

Jali
Luthuli
Dlongolo

Izithakazelo sakwBhengu:

Ngcolosi
Dlabazane
Ngwane

Isilo uCetshwayo kaMpande

Isilo uCetshwayo kaMpande

Ingonyama uCetshwayo uyisende lesilo uShaka kaSenzangakhona, okwathi nxashana izintombi lezi azabezibizwa ngezimbali zesigodlo kutholakala ukuthi sezizethwele, okwabe kungu Ngqumbazi wakwaZungu noMonase wakwaNxumalo. Izingwevu ezabe sihlangene noMkabayi kaJama nendlovukazi uNandi kaBhebhe waseLangeni unina kaShaka, benza icebo lokuthi lezintombi ngoba sezizethwele akutshelwe uShaka anikeze uMpande lezintombi zigane yena. Kwakwenziwela ukuthi lezingane zikhule ngaphansi kwakhe uMpande kungaziwa ukuthi ngezi kaShaka.

UMPANDE wayengazingeni ezokubuthwa nokuya ezimpini wayezihuqa ngomlotha ahlale ezaleni,ethi uShaka akayekwe athi uma edla emshiyele ukudla akuqedele uMpande. Wabizwa ke uMpande wathi UShaka uzomthathe abafazi ababili emlobolele. Kuthiwa akaphendula uMpande wavele wagiya okwakukokuqala empilweni yakhe ukuthi agiye adlale. Wabuthwa ke uMpande waba nebutho lakhe walotsholelwa uNgqumbazi noMonase wagcagcelwa, wamkhipha kwaDukuza uShaka wayokwakhelwa eNdulinde eMandeni namuhla. Kodwa wamtshela ukuthi uNgqumbazi uyozala inkosi eyobusa emvakwakhe UShaka kodwa lokho Kwamxaka uMpande ukuthi kuyokwenzeka kanjani lokho. UMpande uganiselwa lezintombi akazi ukuthi sevele zikhulelwe. Kodwa kwakufihliwe ukuthi uCetshwayo benoMbuyazwe ngabesende likaShaka ngoba obengaveza lokho wayengayiswa kwagoqanyawo ukudalula izimfihlo zasendlukulu.

Ukuze kuthiwe UCetshwayo kaMpande kungoba phela uShaka akaganwanga izintombi wazendlulisela kuMpande, wakhuliswa uye uMpande. Kwase ke kuvela igama elithi ABANTWANA kushiwo laba besilo uShaka, kuthiwe kunaBANTWANA lapha kwaMpande. Lokhu namuhla abasendlukulu bebizwa ngaBANTWANA njena. Ubukhosi obusabusa namanje obesende likaShaka, ngisho isilo UZWELITHINI KABHEKUZULU solo inzalelwane kaShaka ngqo. Ngizoqhubeka ngo Cetshwayo ngomhlomunye. JINININDI OMNYAMA UMAGWENGWANE NGOKUGWEGWA KUBA KAYISE! BAYEDE WENA WENDLOVU!

Page 1 of 4

Powered by WordPress & Theme by Anders Norén

error: