Naha
Mapulana, joalo ka banna ba bang ba bona ba “Sotho botjhabela”, le bona ba dula lebatowa la mehleng la Eastern Transvaal ya Afrika Borwa eo ha jwale e tswang karolong ya Mpumalanga. Li fumaneha haholo sebakeng sa Bushbuckridge seterekeng se ka leboea-bochabela ho lowveld mateanong a litsela kapa lipakeng tsa linaha tsa Sotho le Tonga.
Nalane:
Mapulana ke merabe e meholo ka ho fetisisa mme mohlomong e tsebahala haholo merabeng ea Basotho ba botjhabela. Ba hlalosoa e le “Sotho” ke van Warmelo (1935) le Ziervogel (1953) ka bobeli. Sebaka sa bona sa pele seo ba ileng ba se hopola se ileng sa hatisoa se ne se le haufi le karolo e khōlō ea noka ea Crocodile; ba ile ba tloha sebakeng seo ka lebaka la litlhaselo tse ngata tse senyang tsa Swazi.
Nakong ea apartheid, Mapulana ba ne ba ikakhetse ka setotsoana sechabeng se seholo sa puo ea Sesotho sa Leboa moo naha ea bona e neng e theha setereke sa Mapulaneng ka har’a naha e ipusang ea Bantustan ea Lebowa.
Totem:
Mapulana ba na le tau (tau) joalo ka totem ea bona feela. Joalo ka tloaelo moetlong oa Southern Bantu, hangata ba bitsoa Batau e leng hangata e bakang pherekano ea hore ba sa tsejoe hantle bakeng sa Batau ba sehlopha sa Kgaphola/Marišane. Ditau ke referense e betere ea totem kaha e qoba tlokotsi ena.
Puo:
Sepulana (Pulana puo) ke mofuta oa Sesotho se nang le litsobotsi tse itseng tse fapaneng le Sotho se tloaelehileng sa leboea. Ka tloaelo, “tse” e fetolela ho “tši” ka Sepulana ha “go” e fetoha “ge.” Mantsoe a mangata le lipoleloana tsa Sepulana li ikhetha ho lect ena ‘me ke tsa tšimoloho e sa tsejoeng kapa e hanyetsanang. Ke eona e sirelelitsoeng ka ho fetisisa ho li-lects tsohle tsa Sesotho sa bochabela.
Leloko:
Ho na le likarolo tse peli tsa boetapele har’a Mapulana:
(A) karolo e kholo e nang le matlo a latelang – Malele, Mašego le Nonyana, le
(B) karolo e nyane eo ntlo ea Tšhilwane e leng eona feela moemeli oa eona.
Ho tsoa lihlopheng tsena tse peli ho hlahile masika a mangata a mangata a busang ‘me a tsoela pele ho boloka le ho boloka sechaba sa Mapulana.
Maemo a hajoale”
Mapulana le puo ya bona, Sepulana, ba atlehile ho baballa, boholo ba bona, setso sa bona ha ba tobane le polao e kgolo e neng e sa rerelwa ya setso e kgannwang ke maano a ho tshwaetsa a puso ya mehleng.
Leave a Reply