Tag: e Page 1 of 5

David Livingstone (1813–1873) e ne e le ngaka ya Mo-Scotland, morongwa le motlhotlhomisi yo o neng a nna mongwe wa batho ba ba itsegeng thata ba Boritane mo lekgolong la bo19 la dingwaga. O gakologelwa ka tumelo ya gagwe e e tseneletseng ya Bokeresete, ntwa ya gagwe kgatlhanong le bokgoba le maeto a gagwe a mantsi a a kotsi mo Afrika.

Botshelo jwa Pele le Thuto
Livingstone o tsholetswe kwa toropong e nnye ya Blantyre, kwa Scotland, mo lelapeng le le humanegileng. Go tloga a le dingwaga di le 10, o ne a bereka diura tse dintsi mo tshilong ya letseta go thusa go tlamela lelapa la gagwe. Le fa a ne a tshela botshelo jo bo thata, o ne a rata go bala le go ithuta. Rraagwe o ne a mo kgothaletsa go bala Baebele le dibuka tsa bodumedi, mme gape Livingstone o ne a kgatlhegela thata saense le tlholego.

Moragonyana o ne a ithuta bongaka le thutabomodimo kwa Glasgow. Ka go tlhotlhelediwa ke barongwa ba ba tshwanang le Karl Gützlaff, yo o neng a kgothaletsa go kopanya tiro ya kalafi le go anamisa Bokeresete, Livingstone o ne a nna leloko la Mokgatlho wa Barongwa wa London (LMS). Le fa a ne a batla go ya kwa China la ntlha, Ntwa ya Opium e ne ya dira gore seo se se ka sa kgonega, mme go na le moo o ne a romelwa kwa Afrika ka 1841.

Morongwa le Motlhotlhomisi mo Aforika
Livingstone o gorogile kwa borwa jwa Afrika ka tsholofelo ya go rera Bokeresete le go thusa batho ba lefelo leo ka bongaka le thuto. O ne a dira mmogo le barongwa ba bangwe, go akaretsa le lelapa la ga Moffat, mme a nyala Mary Moffat ka 1845.

Tiro ya ga Livingstone ya borongwa e ne ya atlega go se kae. O ne a sokolola moAfrika a le mongwe fela, Kgosi Sechele wa morafe wa Kwena mo Botswana. Sechele o ne a ithuta go bala mme a ba a ranolela Baebele mo puong ya gagwe, mme o ne a kgaratlha thata go tlogela mekgwa ya setso e e tshwanang le go nyala basadi ba le bantsi le go dira pula. Le fa Sechele a ne a tswelela e le Mokeresete, barongwa ba Yuropa ga ba a ka ba mo amogela ka botlalo.

Ka go kgobega marapo ke kgatelopele e e bonya le dikgwetlho tsa selegae, Livingstone o ne a retologela thata mo go batlisiseng. O ne a dumela gore go bulela Aforika kgwebisano le “tlhabologo” go ka thusa go fedisa kgwebisano ya makgoba ya Aforika Botlhaba. O ne a tumile ka go rotloetsa kgopolo ya gore “Bokeresete, Kgwebo le Tlhabologo” di dirisane mmogo.

Maeto a a Tumileng le Diphitlhelelo
Livingstone o ne a tsaya maeto a le mmalwa a maleele le a a kotsi go kgabaganya Afrika. Ka 1849, o ne a kgabaganya Sekaka sa Kalahari mme a fitlha kwa Letsheng la Ngami. Moragonyana o ne a ribolola Noka ya Zambezi mme, ka 1855, a nna Moyuropa wa ntlha go bona phororo e kgolo e a neng a e bitsa Victoria Falls, go tlotla Kgosigadi Victoria.

Ka 1854, o ne a kgabaganya Afrika go tswa kwa bophirima go ya kwa botlhaba, go tswa kwa Luanda kwa lotshitshing lwa Atlantic go ya kwa Quelimane kwa Lewatleng la India. Seno se ne sa dira gore e nne mogaka kwa Boritane. Buka ya gagwe ya Maeto a Borongwa le Dipatlisiso mo Aforika Borwa e ne ya rekisiwa thata mme ya oketsa kgatlhego ya setšhaba mo Aforika.

Livingstone o ne a solofetse gore Noka ya Zambezi e ka dirisiwa jaaka tsela ya kgwebo go ya kwa bogareng jwa Afrika. O ne a etelela pele letsholo le lengwe, le le neng le tshegediwa ka madi ke puso ya Boritane, go ya go le sekaseka go ya pele. Le fa go ntse jalo, loeto lono lo ne lwa lebana le mathata a le mantsi, go akaretsa le malwetse, dintsho le dikgoreletsi tsa noka. Mosadi wa gagwe e bong Mary o ne a tlhokafala mo loetong lono ka 1862. Kwa bofelong, loeto lono lo ne lwa bonwa e le lo lo paletsweng.

Dingwaga tsa Bofelo le Boswa
Livingstone o ne a boela kwa Afrika lekgetlo la bofelo ka 1866. Mo lekgetlong leno, o ne a batla go bona motswedi wa Noka ya Nile. Le fa go ntse jalo, loeto loo lo ne lo le thata mo go feteletseng. Bontsi jwa bathusi ba gagwe ba ne ba mo tlogela, mme o ne a boga ka ntlha ya bolwetse, tlala le go tlhoka dilwana. Ka 1871, mmegadikgang Henry Morton Stanley o ne a mo fitlhela kwa toropong ya Ujiji mme go bolelwa ka tsela e e tumileng ka gore o ne a mo dumedisa ka mafoko a a reng, “Dr.

Livingstone o ne a gana go boela kwa Boritane, a batla go wetsa thomo ya gagwe. O ne a tswelela a batlisisa go fitlha a swa ka ntlha ya bolwetse ka 1873 kwa Zambia ya gompieno. Batlhokomedi ba gagwe ba ba ikanyegang ba Maaforika, Chuma le Susi, ba ne ba rwala setopo sa gagwe dimaele di feta 1 000 go ya kwa lotshitshing lwa lewatle gore se kgone go busediwa kwa Boritane. O ne a fitlhwa ka tlotlo e kgolo kwa Westminster Abbey.

Diphelelo tsa Gagwe
Le fa gone a ne a na le basokologi ba le mmalwa, Livingstone o ne a tlhotlheletsa barongwa le batlhotlhomisi ba nako e e tlang. O ne a thusa go dira mmapa wa dikarolo tse dikgolo tsa Afrika le go dira gore batho ba lemoge dilo tse di tshosang tsa kgwebo ya makgoba. Tsela e a neng a tshwara batho ba Afrika ka tlotlo ka yone e ne ya dira gore a ikanyege le go kgatlhiwa. Le fa a ne a tshwaiwa diphoso le go palelwa, Livingstone o gakologelwa jaaka monna yo o pelokgale, yo o ikemiseditseng yo tiro ya gagwe e thusitseng go fetola ka fa Aforika e neng e bonwa ka teng ke lefatshe.