Unyoko

Incazelo nokusetshenziswa kwegama: UNYOKO

Unyoko = umama wakho.
Igama ‘unyoko’ liyigama elilodwa elifinyeza inkulumo ethi: ‘umama wakho’. Ngakho-ke esikhundleni sokuthi uma ukhuluma nomuntu uthi: ‘umama wakho’, ungasebenzisa igama ‘unyoko’. Awube usamfaka u-‘wakho’ emumva kokusebenzisa leli gama.

Igama ‘unyoko’ (onyoko ebuningini) ulisebenzisa kumuntu noma kubantu osuke ukhuluma nabo bukhoma, lapho usho khona umama wakhe uma emunye, noma omama babo uma bebaningi. Awulisebenzisi kumuntu osuke ukhuluma ngaye, futhi awulisebenzisi uma ukhuluma ngawe.
Uqaphele lokhu kungakudidi: uma sithi awulisebenzisi uma ukhuluma ngawe, sisho lapho ukhuluma khona ngomama wakho. Njengokuthi ngeke usho ukuthi ‘Unyoko wami’ (lokhu akulungile). Kepha ungalisebenzisa uma uzisho wena, njengokuthi ‘Ngingunyoko mntanami’ (lokhu kulungile).

Ngezansi yizibonelo zokusebenzisa leli gama ngendlela eyiyo:
1) Akakafiki yini unyoko weZandile?
2) Zingane kumele nibahloniphe onyoko.
3) Bongani, tshela unyoko ukuthi sengifikile.
4) Unyoko uyakuthanda ukubuya ekhaya sekuhwalele.
5) Thoko ungakhohlwa wukuthi ngingunyoko, ngakho-ke kumele ungihloniphe.
Kule misho eyisihlanu engenhla, igama ‘unyoko’ lisetshenziswe ngendlela okuyiyona okumele lisetshenziswe ngayo.

Ngezansi yizibonelo lapho okusetshenziswe khona igama ‘unyoko’ ngendlela engalungile. Okusho ukuthi akumele lisetshenziswe ngalendlela (engezansi):
1) Ubotshela unyoko kaZandile ukuthi akeze layikhaya.
2) Angimazi unyoko kaBongani.
3) Unyoko wami usapheka.
Yomithathu le misho engenhla ibhimbile, ayibhalekile ngendlela. Igama ‘unyoko’ alisetshenziswa ngale ndlela.

Ukusebenzisa leli gama (unyoko) kumuntu omdala kunawe akuzwakali kahle futhi akusiyo into esiyitusayo ukuthi uyenze, kodwa lona alisiyona inhlamba.